Hümanist psikolog Abraham Maslow’a göre, eylemlerimiz belirli ihtiyaçları karşılamak için bizi motive eder ve bizim yaşamımız için bazı şeylere gereksinim vardır. Bunların her biri insanlar için ayrı öneme sahiptir.
İçindekiler
Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Nedir?
Maslow ilk olarak bir hiyerarşi kavramını 1943 tarihli “İnsan Motivasyonu Kuramı” ve ardından Motivasyon ve Kişilik adlı kitabında ifade etmiştir ve terim ilk olarak o zamanlar ortaya çıkmıştır. Bu hiyerarşiye göre, insanların diğer, daha gelişmiş ihtiyaçlara geçmeden önce temel ihtiyaçları karşılama gereksinimleri olduğunu göstermiştir.
İnsanların kendi istedikleri gibi yaşama, barınma ve benzer konularda her türlü isteklerine yanıt bulabilmesi için bu ihtiyaçları yerine getirmesi ve kendini motive etmesi gerekmektedir. Eğer bir insan kendini motive ediyorsa bu ihtiyaçları yerine getirebilmek için motive etmektedir.
Maslow’u anlamak için aslında günümüzde de şu düşünce tarzı gündemdedir: karnımızı doyurmak için çalışmak zorundayız, çalışmak zorundayız çünkü karnımızı doyurduktan sonra barınmak için bir alana ihtiyacımız var ve para kazanmak zorundayız ki finansal açıdan özgür olabilelim. Bunların her biri Maslow’un belirttiği konulardır ve günümüzde de son derece geçerliliğini sürdürmektedir.
Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisinde 5 farklı basamak vardır ve her bir basamak insanlar için ayrı bir öneme sahiptir. Fizyolojik ihtiyaçlar olarak bilinen en düşük basamaktan başlayarak Maslow’un ihtiyaçlarına daha yakından bakacak olursak karşımıza birçok farklı seviye çıkacaktır.
İhtiyaçlara Genel Bakış
Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi genelde bir piramit olarak gösterilir ve bu piramitin en altından başlayarak en üstüne doğru gittikçe daha zor ve daha karmaşık sonuçlar görmek mümkün olabilir. Piramit olarak tasarlanmasının sebebi daha iyi anlaşılması olsa bile zaman zaman sadece piramit olarak değil, aynı zamanda basamaklar ve farklı şekillerde de kendisini görmek mümkün olabilir.
Piramidin en altında yer alan ihtiyaçlar arasında, yiyecek, su, uyku ihtiyacı ve sıcak bir ortamda yaşamak gibi temel fiziksel gereksinimleri belirten maddeler yer almaktadır. Bu alt düzey ihtiyaçların karşılanmasının hemen ardından 2. basamak olan güvenlik ve güvenlik için bir sonraki ihtiyaç düzeyine geçmek mümkün olabilir.
Piramitte basamak arttıkça daha fazla psikolojik ve sosyal ihtiyaçlar gündeme gelmektedir. Bugün bu durumu bazı insanlar günümüzün zengin ve fakir insanlarına göre ayırmaktadır. Alt basamaklar fakir insanlar tarafından karşılanabilirken, üst basamaklar ise sosyal ve psikolojik rahatlama, örneğin daha lüks yaşam, tatillere gitmek gibi psikolojik rahatlık sağlayacak ve sosyalleşmeyi garantileyecek olan eylemler olarak bakılır.
Günümüzde Maslow’un piramitine bakıldığında en üst sırada olan birçok basamak maddesinin aslında fakir insanlar tarafından yapılmasının imkansız olduğunu anlamak mümkündür. Çünkü basamağın en üst sıralarda özellikle psikolojik rahatlık vardır ki çok sayıda fakir insan geçim düşüncesi ve çok daha fazla sorunla karşı karşıya olduğu için bu basamağa erişemez.
Eksiklik Gereksinimleri ve Büyüme Gereksinimleri
Sosyal hayatta saygı Maslow tarafından önemli görülen bir durumdur. Sosyal hayatın içerisinde olmak en büyük gereksinimler arasında gösterilmektedir. Ancak günümüzde bunu başaran insan sayısı son derece sınırlı olup, genelde sosyalleşmek konusunda bazı nedenler dolayısı ile insanlar bu basamağı bile tam olarak geçemezler.
Psikolojik ihtiyaçlar
Psikolojik olarak adlandırılan bu ihtiyaçlar aslında insanlar için yaşamın temelini oluşturan ihtiyaçlardır ve her biri hepimiz için olması gerekenler arasındadır. İnsanların bu psikolojik ihtiyaçları gerçekleştirmemesi durumunda ölümü söz konusudur ve herkes olmasa bile insanların büyük bölümü bu ihtiyaçları elde etmekte ve basamağı başarıyla her gün tamamlamaktadır. Ancak basamağı geçemeyen insan sayısı da son derece fazladır.
- Gıda
- Su
- Nefes
Giyim, barınma ve temel olarak beslenme ihtiyaçları bu listede yer almaktadır. Ancak özellikle insanlar için ilk öncelik nefes almak, su içmek, gıda tüketmek olarak sıralanmaktadır. Her bir madde bir arada ancak sıralı olarak uygulanmalıdır. Eğer ki kişi nefes alamıyor ise bu durumda gıdaya erişemez, suya erişemez ve bunlardan bir fayda elde edemez. Hiyerarşi buna uygun olarak tasarlanmıştır.
Güvenlik ve Güvenlik İhtiyaçları
Maslow İhtiyaçlar Hiyerarşisi piramitinde 2. basamağa yükseldikçe işler daha karmaşık bir hal alır. Güvenlik bu maddede önemli yer tutmaktadır ancak güvenliğin bile farklı kategorileri bulunmaktadır ve bu kategoriler özellikle de insanlar için ayrı ayrı olarak önem taşımaktadır.
İnsanlar hayatlarının güvende olmasını, herhangi bir tehlike ve tehdit altında olmadıklarından emin olmak isterler. İnsanlar her an can, mal ve finansal güvenlik talep ederler ve bu herkes için mümkün olamayabilir. Piramitin 2. basamağında bu ihtiyaçlar çok kapsamlı bir şekilde yer tutmaktadır.
- Finansal güvenlik
- Sağlık ve zindelik
- Kazalara ve yaralanmaya karşı güvenlik
İş bulmak, sağlık sigortası ve sağlık hizmeti almak, tasarruf hesabına katkıda bulunmak ve daha güvenli bir semtte hayatını idame ettirebilmek, güvenlik ve emniyet ihtiyaçlarının en üst düze de sağlanması bu basamağın örneklerindendir.
Temel olarak herkesin bu güvenlik haklarına sahip olması gerekir ve bu ihtiyaçlar genel yaşamın en önemli basamaklarından bir tanesi olarak karşımıza çıkmıştır.
Sosyal ihtiyaçlar
Maslow, toplumsal sevgi, saygı ve kabullenmişliğe son derece önem vermiştir. Bir insanın toplum içerisinde sevilmesi, saygı duyulması – saygın olma durumu – yaşamını baskı olmadan devam ettirebilmesi ve istediği gibi hayatına devam edebilmesi 3. basamakta önemli yer tutmaktadır.
- Arkadaşlar edinmek
- Romantik anılar yaratabilmek
- Aile
- Sosyal gruplar
- Topluluk grupları
- Kiliseler ve dini organizasyonlar
Yalnızlık, depresyon ve anksiyete gibi sorunlardan kaçınmak, diğer insanlar tarafından sevilmek ve bunu bilmek, arkadaş ortamı ve arkadaş çevresi edinmek, romantik anlar yaşayabilmek, başkası tarafından duygusal olarak sevilebilmek ve daha birçok farklı konu bu basamakta yer tutmaktadır. Günümüzde çoğu insan bunlardan mahkum olarak yaşamaya devam etmektedir.
Saygı Gereksinimleri
Maslow’un hiyerarşisinde dördüncü düzeyde takdir ve saygı duyulması gerekir. En başta 3 basamak karşılandığında bu basamak oldukça fazla önem taşır. İnsanların hayatlarında diğerleri tarafından yaşamlarına saygı duyulması gerekir.
İnsanlar bir işte başarılı olduğunda tanınmaları gerekir ve saygı duyulması gerekli olur. Bu madde çoğu insan için yine günümüzde oldukça zor olarak uygulanması pek mümkün olmayan maddeler arasındadır. Saygın olabilme durumuna herkes erişemez ancak Maslow bunun herkes için geçerli olması gerektiğini belirtmiştir.
İnsanlar mesleki başarılarını diğerlerine duyurabilmeli ve diğerlerinin bunu bilmesi ve saygı duyabilmesini sağlamalıdır.
Kendini Gerçekleştirme İhtiyaçları
Maslow’un listesinde en üst sırada bu madde geliyor.
Maslow bu durumu şöyle açıklamaktadır, “buraya erişen insanlar her türlü maddede başarı elde etmiş, kendini tanıtabilmiş, işinde başarılı, güvende, tüm her türlü yaşam faaliyetlerini başarılı bir şekilde yerine getirebilmiş olan insanlardır” diyor.
Kendini geliştirmiş olan insanlar kendi istediklerini ve hayallerini gerçekleştirebilir. İnsanlar kendilerini tanıdıklarında ve basamakları geçtiğinde bu maddeye ulaştıklarında her istediklerini yapabilirler ve kaliteli bir insan oldukları kabul görmüş olur. Ancak bu madde çok büyük tartışmalara sebep olmaktadır.
Maslow Teorisinin Eleştirileri
Birçok insan Maslow’un bu basamaklarını şiddetle eleştirmektedir. Birden daha fazla eleştirilecek nokta bulunmuştur.
- İhtiyaçlar bir hiyerarşiyi takip etmiyor eleştirisi: Bazı araştırmalar Maslow’un teorilerini desteklerken, çoğu araştırma ihtiyaç hiyerarşisi fikrini doğrulayamadı. Wahba ve Bridwell, Maslow’un bu ihtiyaçları sıraladığını gösteren çok az kanıt bulduğunu ve bu ihtiyaçların hiyerarşik bir düzende olup olmadığına dair kesin bir kanıt bulamadıklarını ve kesin olarak bunu ispat etmenin mümkün olmadığını belirttiler.
- Teoriyi test etmek zor eleştirisi: Maslow’un teorisi ile ilgili diğer eleştiriler arasında, kendini gerçekleştirme tanımının bilimsel olarak test edilmesinin zor olduğu ve herkes için doğru uygulanamayacak olduğu eleştirisi yer almaktadır. Kendini gerçekleştirme konusunun sadece ünlü insanlar için olabileceği eleştirisi bulunmaktadır.