İnsan hayatının, varolmanın ve psikolojinin her evresini inceleyen felsefe biliminin 4 farklı dalı bulunmaktadır. İşte bu 4 daldan bir tanesi de etiktir. Bir diğer adı ile ahlak felsefesi. Ancak genel anlamda karıştırılan konu, ahlak ve etiktir. İkisinin de aynı olduğu düşünülür. Peki, etik nedir? Yaşamın olağan boyutunun değerlendirilmesi ve bu boyutun anlaşılmasını araştıran felsefe alt disiplini etik olarak adlandırılır. Ahlak ile farklı anlamlara sahiptir. Şimdi sizlere konuyu daha geniş bir şekilde anlatmaya çalışalım.
İçindekiler
Etik Kavramı Nedir?
Etik nedir? İnsanın çalışma ve akademik hayatında oluşan sorunları, insan davranışları açısından ele alan bir felsefe dalıdır. Aynı zamanda farklı anlamlar ile de kullanılır. Bu anlamlar, “ahlak bilimi” ve “töre bilimi” olarak da gösterilmektedir. İnsanların davranışlarının boyutlarını temelden inceler. Sonucunda da insanın bu davranışı neden sergilediğini ayrıntıları ile değerlendirir. Bu nedenle ahlak ile birbirine çok benzese de, farklı birer kavramlardır.
Etik ve Ahlak Arasındaki Fark
Etik ile ahlak arasındaki ilişkinin çok sıkı olduğunu net bir şekilde söyleyebiliriz. Peki, ahlak nedir? İnsanın sosyal hayatındaki davranış ve hareketleri, ahlak çerçevesinde ele alınır. Ancak bu hususun akademik ve çalışma hayatında ele alınması, etiktir. Konuyu şu şekilde genişletmekte fayda var. Ahlak her yerde aynı şekilde olmaz. Bir yerin ahlak anlayışı belirliyken, yöreyi değiştirdiğimizde bu ahlak anlayışı farklılaşabilir. Ancak etikte bu durum söz konusu değildir. Çünkü etik değişken değil, evrenseldir.
Etik Olma Değerleri Nelerdir?
Akademik veya çalışma hayatımızda üzerinde durduğumuz konu, doğru olmaktır. Bunu kötü niyetli olarak da kullanan kişiler elbette ki vardır. Ancak bu durum etik dışı olarak değerlendirilir. Etik anlayışına uygun olarak hareket etmeyen kişiler de, bulunduğu ortamdan dışlanır. Bu yalnızca dışlanmak değil de, uzaklaştırmak da olur. Ancak ahlaksızlık yapıldığı durumlarda, toplumda bir dışlanma oluşur. Bu sebeple etik anlayışına uygun olarak hareket edilmezse, çalışma hayatının her alanında uzaklaştırmalar alınır. Peki, etik olmak için bir insanın sahip olması gereken değerler nelerdir?
- Daima doğruyu söylemek,
- Dürüst olarak, dürüstlüğün tüm kıstaslarına sahip olmak,
- Adil değerler çerçevesinde hareket etmek,
- Yardıma ihtiyacı olan kişilerin destekçisi olmak,
- Zor durumda olan kişinin bu durumundan faydalanmamak,
- Sorumluluk bilinci ile hareket edip, bu bilincin dışında bir davranış sergilememek,
- Yapılan her işe sadık olmak ve o işin gereklerini yerine getirmek,
- Saygı bir değerdir. Bu çerçevede tüm çalışma hayatında saygı seviyesini hiç düşürmemek,
- Yükselmek veya daha iyi bir konuma gelmek için başkasının hakkını yememek,
- Haksız kazanç elde etmek için gayret sarf etmemek ve bunun gibi önemli değerler, etik anlayışı içerisinde yer almaktadır.
Etik bir insan olabilmek, çalışma hayatındaki başarıların da en önemli göstergesidir. Bu sebeple ahlak ile konum çerçevesinde farklıdırlar. Ancak kelime anlamı olarak “ahlak ile ilgili” tabirini belirtmek yanlış olmaz.
Etik Türleri Nelerdir?
Akademik ve çalışma hayatında, hangi hareketlerin doğru, hangi hareketlerin yanlış olduğunu irdeleyen etik, bu şekilde iyi veya kötü niyeti tespit edebilmektedir. Tabi ki etik için de farklı türler bulunur. Bu da alanlarına göre çeşitlenir. Peki, etik türleri nelerdir?
-
Meslek Etiği:
Meslek hayatında, kişinin yalnızca kendini düşünmeden hareket etmesini sağlar. Yani kendi çıkarları için değil de, mesleğe yakışır şekilde hareket etmeyi içerir.
-
Kişisel Etik:
İnsanların, bir olaya karşı duydukları hassasiyet derecesi birbirinden farklı olur. Bu nedenle bir kişinin, farklı bir olaya hangi tepkiyi vereceği, kişisel etik ile araştırılır.
-
Toplumsal Etik:
Ahlak her yörede birbirinden farklı olabilir, ancak etik evrenseldir demiştik. Evet, bu doğru. Ancak yöreden yöreye değişmeyen ahlak kuralları da vardır. Bunları da toplumsal etik irdeler.
-
İş Etiği:
Çalışanların, çalıştığı yerde, çıkar ilişkileri, ön yargıları ve dürüst olmamaları ile ilgilenen bir etik türüdür. Firmalar arasındaki gizlilik değerlerinin aktarılmaması, iş etiği için gerekli olan davranıştır. Farklı bir firmadan iş imkanı gelir ve bunun için diğer firmanın bilgileri istenirse, iş etiğine uygun olan, bu bilgileri vermemek ve işi reddetmektir.
Yukarıda da görüldüğü gibi çalışma alanlarında farklılık gösteren etik değerler vardır. Bu değerler de, etik türleri içerisine ele alınmıştır.
Uygulamalı Etik Nedir?
Çevrede pek çok olumsuzluk bulunuyor ve bu olumsuzlukların pek çoğu da dünyamızı etkiliyor. Örn: hava kirliliği, suların boşa harcanması, israf, ozon tabakasının delinmesi gibi. İşte bu sorunlara çözüm bulmak gerekir. Burada da uygulamalı etik devreye girer. Yani ahlaki kuralların, toplum genelinde ortaya çıkan problemlerin çözümünde kullanılması, uygulamalı etik olarak adlandırılmaktadır. Normatif anlamda sahip olunan bilginin, farklı alanlara uygulanması ve değerlendirilmesi de denebilir.
Bilimsel Etik Nedir?
Etik nedir? Doğru ile yanlışın birbirinden ayrılmasını sağlayan bir felsefe dalı değil mi? Evet. İşte bu çerçevede düşünüldüğünde, bilim etiği olarak da adlandırılan bilimsel etik; bilimde hangi çalışmaların veya hareketlerin doğru ya da yanlış olduğunu araştırmaktadır. Bilimsel çalışmalardaki araştırma metotlarının doğru olup olmadığı ile ilgilenir.
Yayın Etiği Nedir?
Bilimsel araştırma çalışmalarında dikkat çeken etik, çalışmaların hak ettiği yere ulaşması ve fayda sağlaması için, dikkatle irdelenmektedir. Bilimsel çalışmaların yayımlanmadığı sürece bir faydası olmadığının hepimiz farkındayız. Ancak bu süreçte yayımlama yaparken de bazı kurallar vardır. Bir yayın, farklı pek çok bilim araştırmacısı ile yayımlandığı için, her türlü etik kurallar da değerlendirilmelidir. İşte bu süreçte etik dışı bir hareketin olup olmadığıyla da, yayın etiği ilgilenmektedir.
Sizlere bu içeriğimizde, etik nedir? sorusunun cevabını tüm detayları ile vermeye çalıştık. Aynı zamanda etik ve ahlak ile ilgili tüm detaylara da yer vermeye gayret ettik. Umarız size faydalı bilgi sunma şansına erişmişizdir.