Trombositler, vücudumuzun olası hasar alması durumunda hemen o hasar yerine ilerleyen küçük kan hücreleridir. Bir yaranın kapanmasında, kanamanın durmasında pıhtılaşma sağlayan bu küçük kan hücrelerinin adına trombosit denir. Eğer ki bir insanın trombosit nedir? Sorusuna yanıt arıyorsa bu konuda pıhtılaşmayı sağlayan kan hücreleri gibi bir yanıt vermesi genel geçer bir yanıt olacaktır.
Bir gün elinizi kestiğiniz zaman o bölgede ilkten çok büyük kanama olduğunu görürsünüz ancak birkaç dakika sonra o kanamanın durmaya başladığını ve sonunda ise sadece açık bir yara veya görünmeyen bir yara olarak kalmaya başladığını fark edersiniz, vücudunuzun herhangi bir bölgesi en ufak hasar aldığında trombositler o bölgeye doğru hareket eder ve dakikalar içerisinde o bölgede pıhtılaşma sağlar.
Pıhtılaşma sayesinde kanama durur ve vücut kanama dursa bile o bölgeye daha fazla küçük kan hücreleri göndererek yaranın iyileşmesi ve kapanmasına yardımcı olur. Kapandıktan sonra o bölgede iz bile kalmadığını görüyorsanız ve kanama sonucunda ölmüyorsanız bunu trombosit olarak adlandırılan küçük kan hücrelerine borçlusunuz demektir.
Trombosit Hakkında İlginç Gerçekler
Trombositler kemik iliği içerisinde süngerimsi yapıda oluşurlar ve beyaz ve kırmızı kan hücreleri olarak ayrılırlar. Trombositler vücudunuzda üretildikten sonra ortalama 8-10 gün yaşarlar. Eğer ki bir kişi bir kanamalı hasar aldıysa bu durumda trombosit üretimi daha fazla olabilir çünkü vücudun buna ihtiyacı var demektir. Buna rağmen bazen trombositler yetersiz olabilir ve vücuda dışarıdan takviye verilmesi gerekebilir.
Uzmanlar yeterli miktarda trombosite sahip olup olmadığınızı tam kan sayımı testi sonucunda saptamak konusunda uzmandır. Olası bir kanamalı yaralanma durumunda ve çok ağır yaralanma durumlarında özellikle bu konu uzmanlar tarafından çok fazla dikkate alınır ve dikkatle incelenen bir konudur. Kapanmayan bir yara durumunda da trombosit sayımı uzman tarafından gerekli görülebilir.
-
Normal trombosit sayısı, mikrolitre kan başına 150.000 ila 450.000 trombosittir ve bu sayının insandan insana değiştiği bilinmektedir.
-
Trombosit sayınız 10.000 ila 20.000’in altına düşerse kanama riskiniz daha fazla artar ve bu durumda uzmanlar size daha fazla destek sağlamak için trombosit değerlerinizi sık sık kontrol etmek isteyebilirler ve takviyeler verebilirler. Trombosit sayısı 50.000’den az olduğunda, vücudunuzun herhangi bir yeri kesilir veya kanama başlarsa bu durumda kanamanın durdurulması çok ama çok daha fazla zor olabilir ve uzmanlar tarafından basit bir kanamada bile acil müdahalede bulunulması zorunlu olabilir.
- Trombosit düşüklüğü belirtileri arasında kanamanın çok uzun süre durmaması, küçük bir kanamanın bile uzun dakikalar boyunca durmadan akması gösterilebilir. Özellikle bazı hastalar kan sulandırıcı ilaçlarda bunu çok sık yaşayabilirler ve uzmanlar kan sulandırıcı içen hastaların bir yerinin kanamaya başlaması durumunda eğer ki kanama güçlü ise durdurulması için evde beklenmemesini derhal en yakın acil sağlık kuruluşuna başvurulması veya 112 yardım hattının aranmasını isteme gayreti içerisindedirler.
-
Bazı insanlar çok fazla trombosit sayısına sahip olabilir. Trombosit sayıları 500.000 ila 1 milyondan fazla olan insanlar olduğu bilinmektedir ve bu durumda çok iyi sonuçlar doğurmayabilir.
Trombosit Sayınız Yüksek Veya Düşükse Ne Olur?
Bu sağlık sorunları anormal durumlar için geçerlidir ve herkes yaşamaz.
-
Trombositopeni: Bu durumda kişinin vücudu çok az trombosit üretir ve bu sebeple kanamaya daha müsait hale gelir. Kişi herhangi bir yere çarpmasa ve dış etken olmasa bile iç organlarında kanama meydana gelmesi mümkün hale gelir. Bunun yanında kişinin vücudunda çürükler meydana gelebilir. Uzmanlar bu hastaların özellikle çeşitli ağrı ve büyük tuvaletlerinde kırmızı veya siyahlık görmeleri durumunda çok tedbirli olmaları yönünde önerilerde bulunurlar. Genelde karaciğer hastalıkları sorunları yaşayan kişilerde görülen bu hastalık bunun yanında hamilelik döneminde de görülebilir ve net olarak adı hastalık olmasa bile trombosit üretiminin az olması ve sayıca trombosit düşüklüğü olarak da adlandırılır.
-
Esansiyel trombositemi: Bu durumda vücut çok fazla trombosit üretir ve vücudunuzda 1 milyonun üzerinde trombosit olabilir. Uzmanlar buna neyin sebep olduğunu kesin olarak bilemediklerini belirtmektedirler. Ancak bazı uzmanlar bu durumun vücudun belirli sorunlarından kaynaklanıyor olabileceğini iddia etmektedirler. Bu durumda kişinin beynine ve kalbinde pıhtılaşma sorunları görülebileceği bilinmektedir.
-
İkincil trombositoz: Bu bir önceki maddede olan soruna göre daha fazla görülen trombosit fazlalığıdır. Bu genelde kanser tedavileri ve çeşitli hasarlar sonucunda vücudun fazla trombosit üretmesi ve depolaması anlamına gelir. Uzmanlar bu sorunun sebebini bilebildiklerinden dolayı buna uygun olarak tedaviler uygulayabilirler ve bazı hastalarda tedavi uygulanması bile gerekli olmayabilir. Yapılan çalışmalarda bu soruna denk gelen bazı hastaların belirti vermedikleri gibi bazı durumlarda ise bunun kemik iliği ile ilgisi olmasa bile tehlikeli olabileceğine değinilir.
-
Trombosit fonksiyon bozukluğu: Birçok nadir hastalık kötü trombosit fonksiyonuyla bağlantılıdır. Aspirin gibi ilaçlar bu bozukluğa sebep olabilir ve bu durumda trombositler doğru düzgün hareket edemezler. Resmen genetiği ile oynanmış bir hayvan gibidirler ve doğru hareket etmedikleri için yaraların kapanması ve olası kanamanın durması gibi durumlar çok uzun süreler alabilir.
Düşük Trombosit Nedeni Nedir?
Aşağıdaki durumlarda trombosit sayısı düşük olabilir.
- Lösemi gibi bazı hastalıklar durumunda kişinin kemik iliği hasara uğrar ve bu durumda kişi yeterli düzeyde kemik iliği üretemez ve bunun sonucunda ortaya çok ciddi trombosit eksikliği sorunu yaşanması mümkün olabilir.
- Trombositler, çok şiddetli travma sonucunda kaybolabilir. Örneğin çok ciddi trafik kazasında bir kişinin karnına metal bariyerler saplanması durumunda kısa süre içerisinde trombosit eksikliği görülmesi beklenir. Bununla beraber bazı ameliyatlar durumunda da trombosit sayısı azalabilir.
- Trombositler otoimmün hastalıklar, bazı ilaçlar, enfeksiyonlar veya diğer sağlık sorunları sonucunda da azalma eğilimi gösterebilirler.
- Belirli sistem baskılayıcı ve kanınızı etkileyen ilaçlar trombosit eksikliği yaratabilir.
Düşük trombosit belirtileri arasında kolayca morarma ve küçük bir bıçak veya benzer bir ürünün vücudunuzun herhangi bir bölgesini kesmesi durumunda aşırı kanama veya idrarınızn veya kakanızda kanama gibi belirtiler olabilir. Eğer ki idrarınızda veya kakanızda kanama varsa bir an önce doktora gitmeniz şiddetle önerilir.
Çok fazla trombosit (trombositoz) olması ne anlama gelir?
Çok fazla trombosit bulundurmanın tıbbi terimi trombositozdur ve iki türü olduğu bilinmektedir, bunlar şunlardır:
- Birincil veya esansiyel trombositoz: Kemik iliğindeki anormal hücreler trombositlerde artışa neden olurlar ve bugün için tıp dünyası bunun kesin sebebini bilmemektedir. Bunun sebebi bilinmediği gibi hastaların belirli sorunlar yaşamasını engellemek için farklı tedavi yöntemleri uygulanabilir.
- Sekonder trombositoz: Primer trombositoz ile aynı durumdur, ancak anemi, kanser, inflamasyon veya enfeksiyon gibi devam eden bir durum sebebiyle yaşanması veya farklı sebepler sonucunda ortaya çıkması mümkündür.
Semptomlar ortaya çıktığında hastalar kalp krizi gibi belirtiler görebilirler ve acil olarak tedavi edilmesi gereken sorunlar ortaya çıkabilir. Bu tür bir durumda uzmanlar hastaya cerrahiye varan tedavi seçenekleri uygulama durumunda kalabilirler. Ağır vakalarda, hastaya trombosit pheresis adı verilen bir işlem uygulanması gerekli görülebilir. Bu kanın belirli mekanizmalar tarafından vücuttan alınarak trombositlerin ayrılması ve vücuda geri verilmesi işlemine verilen bir özel işlemdir.
Sekonder trombositozda, semptomlar genellikle mevcut durumunuz veya hastalığınızla alakalıdır. Örneğin, bir enfeksiyon veya aneminiz varsa, bu sorunların tedavi edilmesinin hemen ardından trombosit sayınız azalır ve normale dönerek bir sorun olması engellenir.
Trombosit Sayısı Nasıl Takip Edilir?
Çok fazla veya az olması durumunda veya düzgün çalışmaması durumunda trombosit sayısı vücudunuza çok büyük hasarlar verebilir ve ölüme kadar götürebilecek çok şiddetli belirtiler ortaya çıkarabilir.
Dr. Williams. “En yaygın kan inceltici ilaç Aspirin’dir, ancak yakın zamanda yapılan çalışmalar, 65 yaşın altındaki kadınların sağlıklı olan erkeklerin aspirinden aldıkları aynı faydayı almadığını göstermiştir. Buna somut bir cevap bulunmamıştır.” ifadesini kullanmaktadır.
Doktorunuz trombosit sayınızı gerekli görmesi durumunda tam kan sayımı yaparak özel inceleme teknikleri ile tespit edecektir.
Düşük Trombosit Sayısı Nasıl Belirlenir?
Uzman öncelikle gözüyle ve eliyle sizin vücudunuzun özellikle belirli bölümlerini – kollar, bacaklar gibi – muayene eder ve buralarda kılcal kanamalar olup olmadığını saptar. Bunu kendinizde evde yapabilirsiniz ve eğer sürekli morluklar görüyorsanız bir uzmana görünebilirsiniz.
Düşük trombosit nedeniyle dalağınızın büyüyüp büyümediğini kontrol eder ve bunun sonucunda kan testleri yapar ve sayının ne durumda olduğunu uzman kısa süre içerisinde size söyleyebilecek yeterli bilgiye sahip raporlara erişim elde eder.
Düşük Trombosit Belirtileri Nelerdir?
- Purpura adı verilen kırmızı, mor veya kahverengi morluklar vücudunuzda oluşabilir
- Petechiae adı verilen küçük kırmızı veya mor noktalı döküntüler cilt üzerinde oluşabilir
- Burun kanaması sık ve sürekli görülebilir
- Sürekli diş eti kanaması herhangi bir sebep görünmeksizin yaşanabilir
- Uzun süre boyunca durmayan kanama ve yaraların kısa süre içerisinde küçük yara olsa bile iyileşmemesi (şeker hastalığı ve diğer sebepler yaraların geç kapanmasına veya kapanmamasına sebep olabilir)
- Çok ağır adet kanamaları görme
- Rektum bölgesinde kanama
- Kakanızda kan görülmesi ve bunun sık sık olması
- İdrarınızda kan görülmesi
Çok daha ağır vakalarda daha fazla ve ağır belirtiler görülmesi mümkün olabilir:
- İdrarda kan
- Kakada kan
- Kanlı veya çok siyah kusma
Bu belirtiler iç kanama belirtileri olabilir ve 112 acil yardım hattının aranması gerekli olabilir. Bu durumda acil yardım hattı olan 112 hattını derhal beklemeksizin arayın. Özellikle karın ağrısı yaşıyorsanız beklemeden hemen arayın.
Düşük Trombosit Tedavisi Nedir?
Düşük trombosit her zaman tedavi edilmesi gerekli olan bir sağlık sorunu olmamaktadır. Ancak buna siz değil, doktorunuz karar vermelidir.
Doktorunuz durumun daha kötü olmasını önlemek için size belirli trombosit tedavileri uygulamaya karar verebilir.
- Çok ağır sporlardan kaçınmak düşük trombosit sayısını önler. Çünkü kılcal kanamalar için trombosit kullanım oranı azalır
- Yüksek ve şiddetli kanamaya sebep olacak durumlardan kaçınma
- Alkol tüketimini mümkünse en düşük düzeye indirme ve hiç alkol tüketmemek
- Aspirin ve bazı ateş düşürücü ve grip semptomlarını giderici ilaçların kullanımını kesmek.
Düşük trombosit sorununuz daha şiddetli ise doktorunuz daha ciddi tedaviler uygulama yönünde bir adım atabilir.
- Kan veya trombosit nakli
- Düşük trombosit sayısına neden olan sürekli kullanılan ilaçlar varsa bunların yenileri ile değişimi
- Steroidler (mutlaka doktor kontrolünde uygulanmalıdır!)
- Bağışıklık sisteminizi güçlendirecek konularda takviyeler
- Trombosit antikorlarını bloke etmek için kortikosteroidlerin kullanımı
- Bağışıklık sisteminizi baskılayan ilaçlar ile ilgili yeni kararlar verilmesi
- Dalak çıkarma ameliyatı uygulaması (çok ağır ve çok ama çok şiddetli vakalar durumunda)
Trombosit Nasıl Bağışlanır?
Trombosit kolunuza bağlanacak olan bir serum benzeri cihaz sayesinde alınır. Kan verme işleminin benzeridir ve 3 kişiye yetecek kadar trombosit alınır ve vücudunuz kısa sürede yeterli miktarda trombosit üretir. Ancak kan bağışı ile trombosit bağışı birbirinden farklı işlemlerdir.