Son günlerde pembe Himalaya tuzu oldukça popüler. Artık Himalaya tuzunu sadece yemeklerimizde kullanmak için marketlerde ve özel gıda mağazalarında bulmakla kalmıyoruz, aynı zamanda büyüleyici rengi sayesinde masa lambaları gibi dekoratif ev eşyalarında gerçek bir demirbaş haline gelmiş olduğunu da görüyoruz.
Yıllar boyunca insanlar Himalaya tuzu ile ilgili sağlık yönünden birçok iddiada bulundular. Bazıları tuz lambalarının havayı temizlemeye yardımcı olduğunu söylüyor. Bazıları, içerdiği minerallerin vücut için detoks etkisi gösterebileceğini söylüyor. Hatta bazıları Himalaya tuzunun libidoyu artırabileceğini bile öne sürdü. Tüm bu iddialardan dolayı pembe Himalaya tuzunun genellikle normal sofra tuzundan çok daha sağlıklı olduğu düşünülür ve alternatif tıp uygulamalarında sıkça adı geçer.
Bununla birlikte, pek bilinmese de, pembe Himalaya tuzu hakkında çok az araştırma var ve bazı insanlar da bu abartılı iddialarının yalnızca spekülasyondan başka bir şey olmadığı konusunda ısrar ediyor.
Peki bilim çevreleri bu iddialar hakkında neler söylüyor? Himalaya tuzunun sağlık açısından somut çalışmalara dayalı ispatlanmış yararları var mı? Yoksa bu tuzun yarar yerine aksine zarar vermesi mümkün mü?
Gelin bu yazımızda Himalaya tuzu ile normal tuz arasındaki temel farkları inceleyelim ve hangi tür tuzun daha sağlıklı olduğuna karar vermek için kanıtları hep beraber değerlendirelim.
İçindekiler
- Himalaya Tuzu Nereden Gelir?
- Tuz Nedir?
- Peki Nedir Bu Himalaya Tuzu?
- Pembe Himalaya Tuzu Nasıl Kullanılır?
- Pembe Himalaya Tuzu Sofra Tuzuna Göre Daha Mı Fazla Mineral İçerir?
- Himalaya Tuzunun Sağlığa Etkileri Hakkında İddialar Doğru mu?
- Himalaya Tuzu Daha Doğal Bir Tuz Mudur?
- Sonuç Olarak Himalaya Tuzu Tüketmek İyi Bir Fikir Mi?
Himalaya Tuzu Nereden Gelir?
Himalaya tuzu, Pakistan’da, Himalaya dağlarının eteklerine yakın çeşitli bölgelerde bulunan madenlerde elle çıkarılıyor. Bu tuz madenlerinin kökenleri, yüz milyonlarca yıl öncesine, tuzun tarih öncesi bir lagünde biriktiği zamanlara dayanmakta olduğu biliniyor.
Tuz Nedir?
Tuz, büyük ölçüde sodyum klorür bileşiğinden oluşan bir mineraldir. İnsanlar binlerce yıldır yiyecekleri tatlandırmak ve korumak için çeşitli tuzlar kullandılar. Tuzlu su (deniz suyu) buharlaştırılarak veya yeraltı tuz madenlerinden (kaya tuzu) katı tuz çıkarılarak tuz üretilebilir.
Sofra tuzu, market raflarına ulaşmadan önce, içindeki faydasız veya insanlar için zararlı olabilecek diğer mineralleri gidermek için yoğun bir arıtma işleminden geçer. Bazen nemi emmeye yardımcı olmak için topaklanma önleyici maddeler eklenir ve tüketicilerin iyot eksikliğini önlemesine yardımcı olmak için genellikle sofra tuzlarına iyot eklenir.
İlginç bir şekilde sodyum elementi; insan vücudunda sıvı dengesi, sinir iletimi ve kas kasılması gibi çeşitli biyolojik işlevlerde de önemli bir rol oynar (1, 2, 3). Bu nedenle diyetinizde mutlaka tuz veya sodyum takviyesi bulunması gerekir. Bununla birlikte, birçok sağlık uzmanı fazla sodyumun yüksek tansiyon ve kalp hastalığına yol açabileceğini iddia ediyor (4).
Günümüzde çok fazla sofra tuzu tüketmenin potansiyel tehlikeleri nedeniyle, birçok insan daha sağlıklı ve şifalı bir alternatif olduğuna inanarak pembe Himalaya tuzu kullanmaya yöneldi.
Peki Nedir Bu Himalaya Tuzu?
Pembe Himalaya tuzu, yukarıda bahsetmiş olduğumuz gibi Pakistan’daki Himalayaların yakınındaki çeşitli madenlerden çıkarılan pembe renkli bir tuzdur. Bu bölgede yer alan Khewra Tuz Madeni, dünyanın en eski ve en büyük tuz madenlerinden biridir. Bu madenden elde edilen pembe Himalaya tuzunun, milyonlarca yıl önce eski su kütlelerinin buharlaşmasından oluştuğuna inanılıyor. Bu madende tuzlar, katkı maddesi içermeyen ve sofra tuzundan çok daha doğal olduğu düşünülen rafine edilmemiş bir ürün elde etmek için elle çıkarılır ve minimum düzeyde işlenir.
Sofra tuzu gibi pembe Himalaya tuzu da çoğunlukla sodyum klorürden oluşur. Bununla birlikte, doğal hasat süreci ve işlenmemiş olması, pembe Himalaya tuzunun, normal sofra tuzunda bulunmayan diğer birçok mineral ve eser (iz) elemente sahip olmasına izin verir. Bazı insanlar, Himalaya tuzunun 84’e kadar farklı mineral ve eser element içerebileceğini tahmin ediyor. Aslında, ona karakteristik pembe rengini veren bu element ve mineraller, özellikle de içerdiği demir elementidir.
Pembe Himalaya Tuzu Nasıl Kullanılır?
Pembe Himalaya tuzunun çeşitli beslenme ve beslenme dışı kullanımları vardır.
Himalaya Tuzunu Direkt Yiyebilir veya Pişirme Aracı Olarak Kullanabilirsiniz
Genel olarak, normal sofra tuzu ile yaptığınız gibi pembe Himalaya tuzu ile yemek yapabilirsiniz. Soslara ve marinelere Himalaya tuzu koyun veya yemek masasında yemeğinize ekleyin. Himalaya tuzunu kaba parça olarak temin edip suda seyrelterek sıvı halde kullanabilirsiniz. Ancak yemeklere tuz ekme alışkanlığından vazgeçemeyenlerdenseniz, Himalaya tuzunun daha ince formlarını tercih edebilir veya kendiniz öğüterek katı halde de kullanabilirsiniz. Pembe Himalaya tuzu, çoğu markette normal sofra tuzu gibi ince öğütülmüş olarak satın alınabilir, yine normal veya doğal marketlerde daha büyük ve kaba kristal boyutlarında satılan çeşitler bulmak da mümkündür.
Bazı insanlar pişirme yüzeyi olarak da pembe Himalaya tuzu kullanırlar. Büyük tuz blokları satın alınabilir ve ızgara veya kızartma yapacağınız etlere ve diğer yiyeceklere tuzlu bir tat vermek için kullanılabilir.
Himalaya Tuzunun Yemeklerde Sofra Tuzu Yerine Kullanımı
Hacimce herhangi bir tuzu ölçüyorsanız, ne kadar ince öğütülmüş olduğunu düşünmek önemlidir. İnce öğütülmüş tuza kıyasla aynı tuzlu tadı alabilmek için daha fazla büyük miktarlarda kaba tuz kullanmanız gerekebilir. Bunun nedeni, ince öğütülmüş tuzun kaba tuza kıyasla daha geniş yüzey alanına sahip olmasıdır, bu nedenle belirli bir hacimde daha fazla tuz içerir ve daha yoğun tat verir. Örneğin, herhangi bir türde ince öğütülmüş tuzun 1 çay kaşığı yaklaşık 2.300 mg sodyum içerebilirken, 1 çay kaşığı kaba tuz kristal boyutuna göre değişir ancak 2.000 mg’dan az sodyum içerebilir.
Ayrıca pembe Himalaya tuzu, yemek pişirirken hesaba katmanız gerekebilecek bir faktör de normal sofra tuzuna kıyasla biraz daha az sodyum klorür içeriyor olmasıdır. ABD’deki mevcut beslenme kılavuzları, çoğu yetişkinin günde 2.300 mg’dan fazla sodyum tüketmemesini önermektedir. Bu, yaklaşık 1 çay kaşığı (6 gram) ince öğütülmüş tuza (5) eşittir. Bununla birlikte, pembe Himalaya tuzu kullandığınızda, markaya bağlı olarak sodyum içeriği büyük ölçüde değişebileceğinden beslenme etiketini kontrol etmek en iyisidir.
Himalaya Tuzunun Beslenme Dışı Alanlarda Kullanımı
Pembe Himalaya tuzunun yukarıda bahsettiğimiz gibi genellikle beslenmede çeşitli kullanımları olsa da, bunun dışında bir dizi popüler kullanım alanı daha vardır.
Pembe Himalaya tuzu, cildi iyileştirdiği ve ağrıyan kasları yatıştırdığı iddia eden bazı banyo tuzlarında kullanılır, hatta direkt himalaya tuzundan yapılmış banyo sabunları bile bulmanız mümkün!
Çeşitli biçimlerde dekoratif tuz lambaları da genellikle pembe Himalaya tuzundan yapılır ve hava kirliliğini ortadan kaldırdığı iddia edilir. Bu lambalar basitçe içi oyuk ve tuzu içten ısıtacak bir ışık kaynağına sahip büyük tuz bloklarından oluşur.
Ek olarak, pembe Himalaya tuzundan oluşan yapay tuz mağaralarında vakit geçirmek, cilt ve solunum problemlerini iyileştirmek isteyenler arasında popülerdir.
Ancak pembe Himalaya tuzunun bahsettiğimiz beslenme dışı kullanımını destekleyen araştırmalar nispeten zayıf kalmakta. Bu iddiaları doğrulamak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.
Pembe Himalaya Tuzu Sofra Tuzuna Göre Daha Mı Fazla Mineral İçerir?
Hem sofra tuzu hem de pembe Himalaya tuzu çoğunlukla sodyum klorürden oluşur, ancak pembe Himalaya tuzunda 84’e kadar başka mineral ve eser element bulunur. Bunlar; potasyum ve kalsiyum gibi yaygın minerallerin yanı sıra stronsiyum ve molibden gibi daha az bilinen mineralleri içerir.
Bir çalışma, pembe Himalaya tuzu ve normal sofra tuzu da dahil olmak üzere çeşitli tuz türlerinin mineral içeriğini analiz etti (6). Aşağıda, iki tuzun bir gramında bulunan iyi bilinen minerallerin bir karşılaştırması verilmiştir:
Gördüğünüz gibi sofra tuzu daha fazla sodyum içerebilir, ancak buna kıyasla pembe Himalaya tuzu daha fazla kalsiyum, potasyum, magnezyum ve demir içerir (6).
Yine de pembe Himalaya tuzundaki bu minerallerin miktarları, insanlar için günlük referans değerlerine kıyasla çok ama çok azdır. Örneğin, önerilen günlük potasyum miktarını elde etmek için 1,7 kg pembe Himalaya tuzu almanız gerekir! Söylemeye gerek bile yok ama bu bir insanın bir günde tüketebilmesi için hiç de gerçekçi olmayan bir tuz miktarı.
Çoğunlukla, pembe Himalaya tuzundaki bu ekstra mineraller o kadar küçük miktarlarda bulunur ki, size ve sağlığınıza iddia edildiği şekilde büyük yararlar sağlamaları pek de olası değildir.
Himalaya Tuzunun Sağlığa Etkileri Hakkında İddialar Doğru mu?
Pembe Himalaya tuzunun sadece çok az miktarda ek mineral içermesine rağmen, birçok insan ciddi bir takım sağlık yararları sağlayabileceğini iddia ediyor.
Gerçek şu ki, bu iddiaların çoğunun onları destekleyecek herhangi bir araştırması henüz yok. Pembe Himalaya tuzunun yaygın olarak tanıtılan sağlık iddialarından bazıları şunları yapabilir:
- Solunum hastalıklarını iyileştirir
- Vücudunuzun pH’ını dengeler
- Yaşlanma belirtilerini azaltır
- Uyku kalitesini iyileştirir
- Kan şekerini düzenler
- Libidoyu arttırır
Pembe Himalaya tuzunun diyet dışı kullanımlarıyla ilgili bazı iddialar, geniş çaplı araştırmalara dayalı değildir. Örneğin tuz mağaralarının çeşitli akciğer hastalıklarının tedavisi için kullanımı birkaç çalışmada değerlendirilmiştir. Sonuçlar, bir miktar fayda olabileceğini, ancak genel olarak etkinliklerini araştırmak için daha titiz araştırmalara ihtiyaç olduğunu gösteriyor (7, 8, 9).
Öte yandan, bu sağlık iddialarından bazıları aslında sodyum klorürün vücuttaki normal işlevleridir, bu nedenle bu faydaları her türlü tuzdan elde edebilirsiniz. Örneğin, araştırmacılar çok düşük tuzlu diyetlerin uyku sorunlarını ilerletebileceğini bulmuşlardır (10). Bu, kaliteli bir uyku için yeterli miktarda tuzun gerekli olabileceğini düşündürmektedir. Bununla birlikte, bu çalışma ayrıca pembe Himalaya tuzunu incelemedi, yani muhtemelen bu etki yalnızca herhangi bir tuzdaki sodyum klorürün işlevi ile alakalıdır.
Ayrıca pembe Himalaya tuzundaki mineraller, vücudun pH’ını dengelemede herhangi bir etkiye sahip olacak kadar büyük miktarlarda mevcut değildir. Akciğerleriniz ve böbrekleriniz, pembe Himalaya tuzunun yardımı olmadan vücudunuzun pH’ını sıkı bir şekilde düzenler.
Ayrıca, kan şekeri seviyeleri, yaşlanma ve libido, öncelikle diyetinizdeki tuz dışındaki faktörler tarafından kontrol edilir ve pembe Himalaya tuzu yemenin bu yönlerinden herhangi bir fayda sağlayabileceğini gösteren hiçbir bilimsel çalışma yoktur.
Benzer şekilde pembe Himalaya tuzu ile normal sofra tuzunun sağlığa etkilerini karşılaştıran bir araştırma yok. Araştırma olsaydı bile, bu iki tuz arasında sağlık açısından kayda değer bir farklılık bulması pek olası değildir.
Himalaya Tuzu Daha Doğal Bir Tuz Mudur?
Sofra tuzu ile kıyasladığımızda evet! Himalaya tuzunun sofra tuzundan daha doğal olduğunu iddia ediliyor ve araştırmalara göre bu iddianın haklı olduğu görülüyor. Çünkü sofra tuzu genellikle yoğun şekilde rafine edilir ve topaklanmayı önlemek için sodyum alüminosilikat veya magnezyum karbonat gibi topaklanma önleyici kimyasal maddeler ile karıştırılır. Himalaya tuzu ise daha az yapaydır ve genellikle hiç katkı maddesi içermez.
Sonuç Olarak Himalaya Tuzu Tüketmek İyi Bir Fikir Mi?
Himalaya tuzu ile alakalı tüm bu abartılı iddialar göz önüne alındığında, hangi tür tuzu kullanmanız gerektiği konusunda kafanızın karışması çok doğaldır
Bahsettiğimiz üzere henüz pembe Himalaya tuzu ile normal sofra tuzunun sağlık üzerindeki etkilerini karşılaştıran hiçbir çalışma yok. Ki olsaydı bile kayda değer bir farklılık bildirmeleri pek olası değil.
Bununla birlikte, işlem görmüş normal sofra tuzu içerisindeki katkı maddelerinden kaçınmak istiyorsanız, pembe Himalaya tuzu harika bir doğal alternatiftir. Ancak Himalaya tuzu ile ilgili “kanseri iyileştirir” gibi abartılı iddiaların gerçek olmasını beklemeyin.
Ve sofra tuzunun önemli bir iyot kaynağı olduğunu da unutmayın, bu nedenle pembe Himalaya tuzu kullanıyorsanız, iyot eksikliğini önlemek için deniz yosunu, süt ürünleri ve balık gibi diğer gıdalardan iyot almanız gerekebilir (11).
Son olarak, pembe Himalaya tuzu her ne kadar daha doğal olsa da genellikle normal tuzdan çok daha pahalıdır. Bu yüzden katkı maddelerine aldırmazsanız, normal sofra tuzu kullanmanız yeterli olacaktır.