Bir bölgede yer alan canlı varlıklar ile cansız varlıkların arasında yaşanan döngünün adına ekosistem adı verilmektedir. Birden fazla ekosistem bulunuyor olup, bunların mekana ve duruma göre değişiklik gösterdiği bilinmektedir. Ekosistem nedir? Sorusunun en basit tanımıyla yanıtı budur.
Bir ekosistem içerisinde insanlar, hayvanlar ve organizmalar ile hava, su, toprak, Güneş ve atmosfer bulunur. Bu döngü sayesinde yaşam devam eder ve canlılar çoğalır.
Eğer ekosistem döngüsünde hava olmasaydı canlıların yaşaması mümkün olamazdı.
Bir ekosistemde her organizmanın, her canlının-cansızın belirli bir görevi ve önemi vardır. Örneğin deniz canlıları adına konuşulacak olursa su cansız bir nesne-varlık olarak olmasaydı deniz canlıları yaşayamazdı.
İnsanın olmasını sağlayan hava, su, toprak, atmosfer gibi cansız nesneler ise yaşamımızın teminatlarındandır.
Kaliforniya sahilindeki gelgit havuzunun ve Güney Amerika’nın Amazon yağmur ormanlarının ortak noktası nedir biliyor musunuz? Boyutları belki farklı olsa bile içerisinde yer alan organizmaların birbirleri ile aynısı olmasıdır. Her iki bölgede de yaşayan organizmalar aynı türlerdendir.
Temel olarak ekosistemler farklı boyutlarda olabilir. Ancak İzmir’de bir sahil şeridinin yakınında oluşan ekolojik form ile ABD’de sahil kenarında oluşan ekolojik form birbirinin aynısı olabilir. Denizler ve okyanuslar yoluyla organizmalar birbirlerini tamamlayıcı olabileceği gibi, yaşamın devamı adına sürekli olarak canlı ve cansız varlıklar birbirleri ile uyum içerisinde yaşamayı sürdürürler.
İçindekiler
Ekosistemler nasıl çalışır?
Ekosistemler nasıl çalışır? Sorusunun yanıtı kolaydır. İnanılamayacak kadar çok fazla çeşitlilikte olan ekosistemler birbirleri ile uyumlu olarak çalışırlar ve biyotik veya abiyotik olarak ikiye ayrılırlar.
Bazı ekosistemler deniz, diğerleri tatlı su ve diğerleri karasal olarak 3’e ayrılır.
Okyanus ekosistemleri %75 oranla Dünya’yı kaplaya en büyük ekosistem olarak tanınır. Tatlı su ekosistemleri, Dünya yüzeyinin sadece %1.8’ini kaplamaktadır ve en az-nadir olan ekosistemdir.
Karasal olarak bilinen toprak ve diğerlerini içerisinde barındıran karasal ekosistem ise Dünya’nın en küçüğü olarak bilinmektedir.
Karasal ekosistemlere genel olarak biyom adı verilmekle birlikte henüz karasal ekosistemler ile ilgili bilinmedik sonuçların olduğu tahmin edilmektedir.
Karasal biyomlara örnek verilecek olursa; tropikal yağmur ormanları, savanlar, çöller, iğne yapraklı ormanlar, çok çeşitli döküntülü yapraklar-ağaçlar ve ve tundra bunlardan sadece bazılarıdır.
Ekosistemlerde enerji ve madde nasıldır?
Ekolojistler bu konuyu yakından takip etmektedirler ve genelde bu konuda yaptıkları açıklamalar birbirleri ile farklılıklar içeriyor olsa bile çoğu zaman birbiri ile uyumludur.
- Madde geri dönüştürülür; aynı atomlar tekrar tekrar kullanılır.
- Enerji ekosistemde belirli bir döngü izler; genellikle ışık olarak başlar ve ısı olarak son bulur.
Ekosistem ortadan kaybolursa ne olur?
Eğer bugün mevcut ekosistem ortadan kalksaydı sonuçları çok kötü olabilirdi. Örneğin sular bir anda yok olsaydı ne denizlerde, ne de karada insan yaşamı devam edemezdi. Sadece su! Su bir anda ortadan kalkarsa sadece birkaç hafta yaşayabiliriz. Bu birkaç haftadan sonra bazı zenginler yeraltı sığınaklarında hayatta kalmaya devam edebilir. Ancak eğer birkaç yılda su geri oluşmaz ise bu zengin insanların ölümü de er ya da geç söz konusu olacaktır.
Bu zengin insanlar belki bugün mevcut varlıklarını kullanarak suya erişimi garanti altına almış olduklarından fakir insanlara göre çok daha uzun ve daha iyi yaşayacak oldukları kesin.
Bunun dışında eğer toprak olmasaydı yaşamımız devam eder miydi? Bugün kuru ve hazır gıdalar dahil tüm gıdaların geldiği yer olmasa bile %99 oranla yediğimiz tüm gıdaların büyük bölümü topraktan geliyor. Buğday bir ürünün hammaddesi olarak kullanılırken, mercimekten onlarca yemek yapılıyor. Eğer su olup toprak olmasaydı yine insanlık yaşamına çok uzun süre devam edemeyebilirdi.
Hava olmasaydı? Eğer hava olmasaydı oksijen olmazdı. Bu durumda Dünya’da herhangi bir canlının kalması mümkün olmazdı. Denizlerdeki balıklar dahil herkesin oksijene-havaya ihtiyacı var. Eğer hava olmazsa hiçbir canlının yaşaması mümkün olmayacağından yine yaşam son bulurdu.
İnsanlar olmasaydı ekosistem olur muydu? Bu konuda bazı soru işaretleri var, ancak insanlar olmasaydı Dünya bazı kötü doğal ve doğal olmayan olaylar ile karşı karşıya kalırdı. Bunlardan en büyüğü bugün için konuşacak olursak taşkınlar olur, okyanuslardaki suların oksijen oranı azalır ve sonucunda deniz canlıları dahil tüm canlıların büyük bölümü ölümle yüzleşirdi.
Atmosfer olmasaydı da olmazdık. Eğer atmosfer olmasaydı yüksek radyasyon ve manyetik güç gezegenin içerisindeki canlı ve cansız tüm varlıkları hedef alıp kirletir, bunun sonucunda ise canlı ve cansız varlıklar kirlenmeye bağlı olarak çok ciddi sorunlarla karşı karşıya kalırdı. Atmosfer olmasaydı kısa süre içerisinde tüm canlılar ölürdü. Cansızlar ise kirlenmeye ve aşırı soğuklara bağlı olarak verimsiz-cansız hale gelebilirdi.
Ekosistem sadece insanların değil, her canlı ve cansızın devamlılığı için önem taşır. Eğer ki bu sistem olmasaydı Dünya yine olurdu ancak diğer gezegenler gibi yaşam mümkün olmazdı. Bunun yanısıra bu sistemin bir anda ortadan kalkmasının mümkün olup olmadığı yine biraz da olsa insanlara bağlı.
Eğer bugün küresel ısınma ve diğer konularda önlemler alınmazsa en büyük ekosistem unsuru olan suyu yakın gelecekte kaybetme riski ile karşı karşıya kalabiliriz. Su ortadan kalkar ise ve gezegen kirlenmeye ve susuzluğa mahkum edilirse bunun sonucunda toprak kayıpları gündeme gelebilir ve sonuç sadece insanları değil, canlı ve cansız tüm varlıkları yakından ilgilendirir.
Ekosistemler kararlı mı?
Ekosistemler dinamik sistemlerdir ve statik bir ekosistem ölü bir ekosistem olacaktır- tıpkı statik bir hücrenin ölü bir hücre olması buna örnek olarak gösterilebilir.
Yukarıda tartıştığımız gibi, enerji sürekli bir ekosistemden geliyor ve kimyasal olarak sürekli olarak bir şekilde geri dönüş sağlıyor. Daha yüksek canlılık seviyelerinde ise, organizmalar ölüyor ve tekrar yenileri doğuyor, popülasyonların sayısı her geçen gün ölümlere ve yeni doğumlara bağlı olarak değişirken, hava kalitesi ise günden güne değişiyor. Ancak ekosistemin en önemli unsurlarından bir tanesi olan hava bile bir süre sonra eğer gerekli önlemler alınırsa ilk haline gelebiliyor.
Bizden önce doğanlar nasıl ölüyor ve yerine bizler geliyor ise biz öldüğümüzde ise yerimize farklı insanlar doğuyor. Bunu aile şeması ile yakından ilgilendirmek mümkündür. Siz doğdunuz, enerjiyi tükettiniz ve siz öldükten sonra sıra çocuğunuzda. Ardından ise çocuğunuz öldü ve sıra çocuğunuzun çocuğunda olacaktır.
Bazı olaylar ekolojik sistemin bir sonucu olarak doğmaktadır. Örneğin yıldırım çakmasına bağlı olarak orman yangınları olabilir ve daha sonrasında orman yangınından uzun yıllar sonra iyileşme görülebilir, veya iyileşme olmaması da doğal ekosistemin bir sonucudur.
Yine benzer olarak bir gölde su azalır, sonucunda eğer yağmur yağar ise o gölde su oranı tekrar artışa geçer. Ancak az yağmur yağar veya hiç yağmaz ise göldeki su miktarı hiç seviyesine kadar düşüş gösterebilir. Tüm bunlar doğal sürecin bir sonucudur ve direkt olarak ekosistem ile yakından ilgilidir.
Kaynaklar ve ileri okuma:
https://www.nationalgeographic.org/encyclopedia/ecosystem/
https://www.toppr.com/guides/biology/our-environment/ecosystem/
What is an Ecosystem? Structure, Types, Importance and Function of Ecosystem