Türklerin Kullandığı Takvimler Hangileridir?

Tarih boyunca tasarlanan ve kullanılan pek çok takvim var. Bu takvimler, güneş ve ay yılı esas alınarak hazırlanmakla beraber; kültürlerin, devletlerin, hayatın ve diğer değerlerin değişikliğe uğraması sonucunda farklılaşmıştır. Türkler de tarih boyunca değişen hayat yapısına uygun olarak farklı takvimler kullanmıştır. Bunda kimi zaman din değişikliği etkili olsa da, kimi zaman yaşayış etkili olmuştur. Peki, Türklerin kullandığı takvimler hangileridir? Sizlere bu takvimlerden bahsedelim.

Türkler Neden Farklı Takvimler Kullandılar?

Türkler, tarih boyunca pek çok farklı takvime entegre oldu ve bunları benimsedi. Peki, bunda genel çerçevede hangi hususlar etkili oldu? İşte burada bazı değerler var. Bu değerler arasında kimi zaman din değişikliği ön planda olurken, kimi zaman da yaşayış şeklinin değişmesi etkili oldu. Peki, genel çerçevede Türkler neden farklı takvimler kullandılar? “Medya Nedir? Medya Araçları Nelerdir?” isimli içeriğimizi inceleyebilirsiniz.

• Göçebe hayattan, yerleşik hayata geçilmesi,
• İslamiyet öncesi yaşam biçiminin getirdiği sorumluluklar,
• Orta Asya’dan göç,
• İslamiyet’in benimsenmesi,
• Ekonomik ve kültürel değişiklikler,
• Osmanlı Devleti’nin batılı ilişkileri ve
• Değişen gereksinimler, Türklerin farklı takvimler kullanmalarına doğrudan etki etmiştir.

Yukarıda da görüldüğü üzere, Türkler tarih boyunca her daim farklı takvimler kullandılar. Peki, Türklerin kullandığı takvimler hangileridir? Kronolojik olarak sizler için sınıflandırdık.

Türklerin Kullandığı Takvimler

Türklerin farklı takvimleri neden benimsediklerinden yukarıda bahsedildi. Bu nedenlere genel anlamda bakılacak olursa, hepsi çok mantıklı sebepler. Çünkü yalnızca Türkler değil, diğer milletler de değişen yapı çerçevesinde farklı takvimleri benimsemişlerdir. Yani bu durum yalnızca Türklere mahsus değil. Türkler tarihte her daim var olan bir millet olduğu için, farklı takvimlere entegre olmaları oldukça doğal. Peki, Türkler tarafından kullanılan takvimler hangileridir?

1. 12 Hayvanlı Türk Takvimi

12 Hayvanlı Türk Takvimi ile her yıl bir hayvan ismi ile adlandırılmıştır. Aynı zamanda bu takvimin Türklerin kullandığı ilk takvim olarak nitelendirilmesi de oldukça mantıklıdır. Peki, bu takvimin özellikleri nelerdir?

• Göktürler, Tuna ve İtil Bulgarları, Türk boyları ve devletleri tarafından 12 Hayvanlı Türk Takvimi kullanılmıştır.
• İslamiyet öncesinde kullanılan bir takvimdir. İslamiyet sonrasında kullanılmamıştır.
• Çin’de hali hazırda ve yaygın bir şekilde kullanılan takvimdir.
• Kaşgarlı Mahmut, Dîvânü Lûgati’t Türk isimli eserinde, Türklerin bu takvimi aktif bir şekilde kullandığından da bahsetmiştir.
• Her yıl, bir hayvan ismi ile tanımlanmıştır. Buna göre yıllar sırasıyla şu şekildedir: Fare, Sığır, Pars, Tavşan, Ejder, Yılan, At, Koyun, Maymun, Tavuk, Köpek ve Domuz.
• Aylar ise; Birinçay, İkinçay ve Üçünçay şeklinde söylenmektedir.

Aynı zamanda insanlar doğdukları yıla göre hangi hayvan denk geliyorsa, o hayvanın özelliklerini içerisinde barındırdığı düşünülür. Türklerin ilk kullandığı takvim bu şekildedir. “Takvim” hakkında genel bilgileri buradan öğrenebilirsiniz.

2. Hicri Takvim

Türkler, İslamiyet’i kabul ettikten sonra Hicri Takvim’i kullanmaya başlamıştır. Aynı zamanda Hicri Takvim’de dikkat çeken, ay yılının esas alınmasıdır. Diğer özellikleri aşağıdaki gibidir.

• Bir yıl, 354 gün olarak kabul edilmiştir.
• Hicri Takvim, aynı zamanda Kameri Takvim olarak da bilinir. Kameri, ay anlamına gelmektedir.
• Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (S.A.V)’in Mekke’den Medine’ye göç ettiği yıl olan 622 Hicri yılı, takvimin ilk başlangıcı olarak kabul edilmektedir.
• Büyük Selçuklu Devleti, Hicri Takvim’i benimsemiştir. Aynı zamanda Osmanlı Devleti bir dönem Hicri Takvim’i kullanmıştır.

Hicri Takvim’in ayları ise şu isimler ile bilinir: Safer, Rebiülevvel, Rebiülahir, Cemaziyelevvel, Cemaziyelahir, Recep, Şaban, Ramazan, Şevval, Zilkade ve Zilhicce. 12 ay olarak benimsenen bir takvimdir. Hicri Takvim, 1 Ocak 1926 yılına kadar aktif bir şekilde kullanılmıştır.

3. Celali Takvim

Sultan Melik Şah tarafından hazırlatılan ve Büyük Selçuklular tarafından kullanılan bir takvimdir. Güneş yılını esas alan bu takvimin diğer özellikleri ise aşağıdaki gibidir.

• Ömer Hayyam ve yanındakiler ile hazırlanan bir takvimdir. Bu nedenle Ömer Hayyam takvimi olarak da bilinen bir takvimdir.
• Miladi yıla karşılık gelen 1079 yılında kullanılmaya başlamıştır.
• Celali Takvim’e göre bir yıl, 365 gün 6 saattir.
• Türkler tarafından kullanılan bir takvim olmasının yanında, Babür Devleti tarafından da kullanılan bir takvim olmuştur.

Tarım ve ekonomi sektörü ile alakalı alanlarda kullanılan bu takvim, Selçuklu Devleti’nde kullanılmaya devam etmiştir. Ancak Hicri Takvim, normal yaşantıda kullanılan bir takvim olmuştur.

4. Rumi Takvim

Osmanlı Devleti tarafından kullanılan bu takvimde güneş yılı esas alınmıştır. Batılı devletler ile mali ilişkilerin düzenlenmesi maksadı ile 1677 tarihinden itibaren aşama aşama kullanılmaya başlanan bir takvimdir. Diğer özellikleri ise aşağıdaki gibidir.

• Tanzimat Fermanı’nın akabinde, 13 Mart 1840 tarihinden itibaren her alanda kullanılmaya başlanmıştır.
• 1 Ocak 1926 tarihine kadar da bu takvim kullanılmaya devam edilmiştir.
• Hicri Takvim ve Rumi Takvim birlikte kullanılmıştır.
• Bir yıl 365 gün 6 saat olarak esas alınmıştır.
• Rumi Takvim’de başlangıç Hicret olarak kabul edilmektedir.

Rumi Takvim’deki aylar; Zemheri, Gücük, Mart, Abrul, Mayıs, Kiraz, Ocak, Ağustos, İlk Güz, Orta Güz, Son Güz ve Karakış olarak belirlenmiştir. Yeni ay 14’ünde başlar ve diğer ayın 13’ünde biter.

5. Miladi Takvim

1 Ocak 1926 tarihinden itibaren kullanılmaya başlanan bir takvimdir. Güneş yılı esas alınarak hazırlanmış olan bu takvimin diğer özellikleri ise aşağıdaki gibidir.

• Bir yıl 365 gün 6 saat olarak belirlenmiş bir takvimdir.
• Gregoryen Takvimi olarak da bilinen bir takvim olmuştur.
• Takvimin başlangıcı, Hz. İsa’nın doğumu kabul edilmiştir. Yani 1 Ocak takvimin başlangıcıdır.
• Miladi Takvim ilk olarak Mısırlılar tarafından oluşturulmuş ve düzenlenmiştir. Sonrasında ise Papa XIII. Gregorious ve Romalılar tarafından şekillendirilerek, kullanılabilir hale getirilmiştir.

Günümüzde kullandığımız takvim olan Miladi Takvim’de bildiğimiz üzere günler 24 saatlik bir dilimlerden oluşmaktadır. “Atatürk’ün Yaptığı Yenilikler Nelerdir?” isimli içeriğimizi inceleyebilirsiniz.

Yukarıda, Türklerin kullandığı takvimler hangileridir? sorusunun cevabını sizlere detayları ile birlikte vermeye çalıştık. Umarız sizlere fayda sağlayacak bir içerik olmuştur.