Deneylerde Neden Fare Kullanılır?

Çok Önemli Gerçekler

• Bir önceki yüzyıldan beri deneylerde fareler kullanılmaktadır. Bu fareler sıçan ve benzeri canlılar olmayıp, küçük boyutlu olan farelerdir. Sıçan ve benzer kemirgenler ise sadece belirli deneylerde kullanılmaktadır.
• Biyomedikal araştırmanın ilk zamanlarında bilim adamları özel olarak fare ürettiler ve ürettikleri bu farelerin her bir durumunu ayrıca rapor ettiler. Özellikle bu deney fareleri sokaktan toplanan fareler değildi ve genetik mirasları konusunda bilim adamları o dönemde bile bilgi sahibiydiler.
• Bilim adamları bugün ise fareleri çok daha fazla araştırma yapmak, genetik olarak benzerliğe sahip olduğumuz için onlar üzerinde deneylerin yanısıra testler yapmak için kullanıyorlar. Zaman zaman fareler üzerinde yapılan deneyler birebir uyumlu görünürken insanlara uygulandığında tam tersi uyumsuz olabilmesine rağmen en hızlı ve en uyumlu deneyler fareler üzerinde yapılabiliyor.
• Bilimsel olarak farelerin denek olarak kullanılması bugünün bilim dünyasının zeminini hazırladı. Bugün tıp dünyasının bu kadar fazla gelişmiş olmasının temelinde özellikle üretilen ilaçlar ve tedaviler bulunurken, bu ilaç ve tedaviler ise farelerde deney yapılabilmesi sayesinde bugün olduğu kadar gelişmiş seviyeye ulaşabildi.
• Farelerin genetik dizilimi 2002 yılında tam olarak ortaya çıkarıldı ve uzmanlarca yayınlandı.
• Genomu yaklaşık 3.500 milyon baz çiftten oluşmaktadır ve 23.000’den fazla protein kodlayan gen içerdiği tahmin edilmektedir.

Farenin Deneylerde Kullanılmasının Nedeni Nedir?

• Farenin anatomi, fizyoloji ve genetik açısından insanlarla birçok benzerliği olduğu bilinmektedir. Bu yönüyle özellikle farelerin deneylerde kullanıldığı bilinmekte olup çok sayıda deneyde başarılı sonuçlar verdikleri bilinmektedir.
• Fareler boyutları açısından küçük oldukları için aşı ve benzer ilaç çalışmalarında uzmanlara kolaylık sağlarlar. Özellikle kısa süre içerisinde aşı ve benzer ilaçların test edilmesi için uzmanların onlarca fareyi denek olarak kullanabiliyor olmasının ardında farelerin küçük boyutlu olması yatıyor. Eğer bir aslan üzerinde deney yapılacak olsaydı sadece sınırlı sayıda deney yapılabilirdi ve bu da bilim adamları için son derece büyük bir zorluk demekti ve çok daha geç ilaç ve tedavilerin ortaya çıkması anlamına gelecekti.
• Fare genomu bizimkine çok benzer, fare genetik araştırmaları sayesinde insan hastalıklarının ortaya çıkarılmasında etkili olmaktadır ve benzer bazı hastalıkları tedavi etmek için araştırmalar fareler üzerinden yürütülmektedir.
• Fareler uygun maliyetlidir, çünkü ucuz üretim mümkündür ve bakımı son derece kolay olmaktadır. Merkezlerde fareler bir şekilde beslenmekte ve bunların bakımı ile özel olarak ilgilenmek gerekmektedir. Bu da özellikle bilim adamları ve deney merkezleri için çok daha kolay sonuçlar ortaya çıkmasına sebep olarak, aynı zamanda uğraştırmaması açısından önemlidir.
• Yetişkin fareler hızla çoğalırlar. Her üç haftada bir kez doğum yaparlar ve birden fazla doğururlar. Aynı zamanda fare üretimi çok kolay olmaktadır. Çünkü dişi fare doğum yaptığı gün erkek fare ile yeniden çiftleşerek hamile kalır ve sürekli olarak doğurmaktadırlar. Bu da özellikle çok daha fazla fareye ihtiyacı olan bilim dünyasının hiçbir zaman denek sıkıntısı çekmemesine, buna bağlı olarak ise çok daha fazla sayıda deney yapabilmesi ve deney sonuçlarını çok daha fazla farede test edebilmesi anlamını taşımaktadır. Ancak fareler 3 haftada 1 kez hamile kalıyor olmalarına rağmen bilim adamları zaman zaman fareleri erkek ve dişi olarak farklı kaplarda tutmakta, olası fazla doğumu engellemek için çalışmalar yapmaktadırlar. Aksi durumda deney için daha fazla fareye ihtiyacı olmayan bir merkezin fazla fare üretmesi uygun düşmemektedir.
• Fareler son derece küçük boyutlara sahip olmaları açısından merkezlerde çok ama çok az yer kaplarlar. Aynı zamanda bazı bilim adamları fareleri farklı ortamlarda test edebilir. Örneğin gözlerle ilgili bir test için mağaraya götürmek zorunda kalabilir, eve veya doğaya götürmek zorunda kalabilirler. Bu yönü ile fareler son derece kolay taşınabilir olan denekler olup, bilim adamlarının işlerini büyük oranda kolaylaştırmaktadırlar.
• Bir fare ile doğma ve doğum yapma (üretim zamanı) arasındaki süre genellikle kısa olmasından dolayı bilim adamları çok daha iyi sonuç alırlar, genellikle yaklaşık 10 haftada 1 kez doğum gerçekleşmekte olup 3 haftada ise hamile kaldıkları tahmin edilmektedir. Bu, birkaç neslin aynı anda gözlemlenebileceği anlamını taşıdığı için özellikle genetik araştırmalarda bu durum birçok önemli role işaret ediyor. Örneğin bir farenin beyin problemi yaşamasına sebep olan bir deneyde bir sonraki nesilde bunun etkilerinin ne gibi ve ne şekilde olabileceği, kaç nesil süreceği gibi soru işaretlerine çok daha kısa süre içerisinde bir yanıt almak mümkün hale gelmektedir.
• Farelerin ömrü son derece kısadır. (bir fare yılı yaklaşık 30 insan yılına eşittir), bu da bilim adamlarının özellikle yaşlanmanın deney süresinde etkilerini görmelerini sağlar ve bu sayede özellikle deneyin ne kadar fazla başarılı olduğu konusunda soru işaretlerine yanıt bulunmasını kolaylaştırır.
• Fareler özellikle zor ve karmaşık olan hastalıkların incelenmesi konusunda başarılı deneklerdir. Ateroskleroz ve hipertansiyon gibi, bu hastalıklardan sorumlu genlerin çoğu fareler ve insanlar arasında ortak olarak bulunan genlerdir ve bu sebeple fareler üzerinde deney yapmak en doğru karardır. Farelerde yapılan araştırmalar, insan popülasyonunda bu hastalıklar için genetik risk faktörleri hakkında çok sayıda bilgi verdiği gibi, aynı zamanda insanlarda uygulanacak tedavilerde nelerin değişmesi gerektiği, nelerin eklenmesi ve ne kadar dozajda verilmesi gerektiği gibi soru işaretlerine de büyük oranda yanıt olmaktadır.
• Fare genomunu manipüle etmek, örneğin vücuttaki rolünü daha iyi anlamak için bir gen eklemek veya çıkarmak daha kolay olmaktadır. Normalde zor olmasına rağmen farelerde bunun çok daha kolay olması bazı testler ve deneyler açısından önemlidir.
• Fareler özellikle çok fazla ses çıkarmadıkları için bilim adamları özellikle yaptıkları deneylerde bu hayvanların canı yansa bile aşırı yüksek sese maruz kalmazlar. Ancak bir kaplan veya fil gibi hayvanda deney yapılıyor olsa ve canı aşırı derece yansa bu durumda çok büyük bir ses ortaya çıkardı.
• Fareler, endokrin, sinir, kardiyovasküler ve iskelet sistemleri açısından insanlara benzer özelliklere sahip olduklarından dolayı özellikle de insanlar üzerinde yapılacak deneyler öncesinde farelerde deney yapılmasının son derece önemli olduğu açıkça biliniyor. Farelerde kanser ve benzer hastalıklar yaratarak bunların tedavi edilmesine yönelik olarak yapılan birçok farklı araştırma bulunurken, özellikle bunların insanlar ile benzer genleri paylaşmalarından ötürü başarılı bir tedavi sürecinin insanlarda da hızla uygulanmasını sağlayabileceği belirtilmektedir.
• İmmün yetmezliklere sahip olan fareler (tamamen çalışan bir bağışıklık sistemi olmayan ancak kısmen çalışana sahip olan) hem normal hem de hastalıklı insan dokusunu içlerinde büyütmek için uygun olabilirler. Bu kanser ve AIDS gibi hastalıkların tedavisi adına yapılacak olan deneylerde başarı sağlamaktadır ve özellikle daha iyi sonuçlar alınmasına yönelik olarak başarı elde edilmesini kolaylaştırır.