Tam 70 yıllık tarihinde birçok farklı olay ile anılan Dünya Sağlık Örgütü (WHO) bugün artık tüm dünyada aktif olarak milyarlarca insanın sağlığından sorumlu bir örgüt olarak görülüyor. BM çatısı altında yer alan Örgüt, özellikle de son yıllarda yaşanan salgınlarda bazı başarısızlıklar ile suçlanıyor ve bu son dönemde yaşanan corona virüsü salgınından dolayı daha büyük suçlamalar örgüte yöneltiliyor.
7 Nisan 1948 tarihinde aktif olarak çalışmalarına başlayan WHO, özellikle o tarihten bugüne kadar geçen 70 yılı aşkın süre içerisinde milyonlarca insanın hatta dolaylı yoldan milyarlarca insanın hayatını kurtardı.
Dünya Sağlık Asamblesi’ne tüm Üye Devletlerin delegasyonları Örgütün politikalarını belirlemektedir.
Yürütme Kurulu teknik olarak sağlık konusunda nitelikli üyelerden oluşur ve Sağlık Asamblesi’nin karar ve politikalarına etki edecek kararlar alarak bu üyeleri ve diğer karar verici yöneticileri bilgilendirir. Örgütün aktif olarak bugün dünyanın 193 ülkesinde ofis ve merkezleri olduğu, bazı ülkelerde ise merkez veya ofis yerine farklı kurum ve kuruluşlar ile ve devletler ile çalışmalar gerçekleştirdiği bilinmektedir. Türkiye Cumhuriyeti’nde de aktif olarak WHO’nun birden daha fazla ofisinin bulunduğu tahmin edilmekte olup, BM’nin kurucu üyeleri arasında yer alan Türkiye’nin Örgüt’e çok büyük oranda katkılarının olmadığı bilinmektedir.
Türkiye’nin WHO’ya ekonomik olarak katkı sıralamasında çok gerilerde olduğu bilinirken, Örgüt’e en çok katkı veren ülke olarak ABD birinci sırada gelmekte olup, 2. sırada ise Bill ve Melinda Gates Vakfı gelir. Örgüt, tüm dünyadan milyonlarca dolar değerinde bağışlar kabul ediyor olsa da, son dönemde özellikle corona virüsü salgını nedeniyle çok sayıda ülke WHO’ya fon verip vermeme konusunda soru işaretlerine sahiptir.
Bu soru işaretlerinin sebebi olarak ise birden daha fazla gerekçe gösterilmiştir. Bunun birinci gerekçesi olarak son dönemde Çin’e yönelik açıklamalarda yine WHO yöneticileri tarafından Pekin yönetiminin suçsuz olarak gösterilmesi, Çin yönetimi ile aktif olarak faaliyetler yürütürken, Çin tarafından Örgüt’e yönelik bazı tehditlerin olduğu ve WHO yöneticilerinin bu suçlamaları asla kamuoyuna açıklamaması sebep olarak gösterilmektedir.
İçindekiler
DSÖ, Sağlığı Nasıl Tanımlamaktadır?
Sağlık, sadece hastalık veya sakatlığın olmaması değil, tam bir fiziksel, zihinsel ve sosyal refah durumudur. Bu tanım için bibliyografik atıf şöyledir: Uluslararası Sağlık Konferansı tarafından kabul edilen WHO Anayasasına Giriş, New York, 19 Haziran – 22 Temmuz 1946; 22 Temmuz 1946 tarihinde 61 Devlet temsilcisi (WHO Resmi Kayıtları, no. 2, s. 100) tarafından imzalanmış ve 7 Nisan 1948’de yürürlüğe girmiştir. Tanım 1948’den beri değiştirilmemiştir.
DSÖ Neden Kuruldu?
1948’de Birleşmiş Milletler’in bir parçası olarak kurulan DSÖ, uluslararası düzeyde tüm dünyada daha iyi sağlık reformları, daha temel ve sabit sağlık kuralları ve çalışmalarını yaymak, sağlık hizmetlerinin tüm insanlığa sunulmasında rol oynamak gibi bazı nedenler dolayısı ile kuruldu. DSÖ bugün tüm dünyada özellikle havalandırma sistemlerinin asgari çalışma şartlarından aşı uygulamalarının nasıl yapılması gerektiğine kadar sadece insan sağlığına direkt etki eden konularda değil, dolaylı yoldan insan sağlığına müdahale eden birçok konuda çalışmalar yapmakta ve bunlarla ilgili resmî olarak belirli asgari ve azami sınırları belirlemektedir.
Bu konuda DSÖ tarafından yapılan açıklamalar ve belirlenen rakamlar, örneğin havalandırma sistemlerinin en asgari düzeyde nasıl çalışması gerektiği gibi konularda devletler tarafından uyulduğu gibi, aynı zamanda şirketler ve kuruluşlar tarafından da aktif olarak uyulmaktadır.
DSÖ, bugün için milyarlarca insanın sağlık ve geleceğinden sorumlu bir Örgüt olarak görev yapsa da, insanlar için hiçbir sağlık garantisi vermez, vermemektedir. Herhangi bir devlete müdahale etmesi mümkün olmasa bile diğer devletlerin farklı devlete müdahale etmesinde aracı rol oynayabilecek yetkisi vardır.
ABD tarafından bugün DSÖ’ye tepki gösterilmesinin asıl sebebi olarak da bu sebepler neden olarak gösterilmiştir. Örneğin Çin yönetiminin kendilerine yönelik salgını gizleme tehdidi bulunması durumunda DSÖ’nin bunu tüm dünyaya açıklaması durumunda olası önlemler hemen alınabilir, aynı zamanda DSÖ’nin bu açıklamasından hemen sonra Çin’e yönelik ABD ve BM üyesi diğer ülkeler tarafından soruşturmalar başlatılabilir. Bu yönüyle Örgüt son derece güçlüdür ve BM çatısı altında yöneticileri ve tüm delegeleri güvendedir. BM tarafından tüm yöneticileri ve delegeleri aktif olarak güvenlikleri sağlanmakta ve herhangi bir tehdit durumuna boyun eğmemeleri için tüm güvenlik önlemleri en üst düzeyde alınmaktadır. Örgütün merkezi BM binası çatısı altındadır.
DSÖ Neler Yapıyor?
1977 yılından itibaren DSÖ, Dünya halklarına çok büyük oranda faydalar sağlamıştır. Çiçek aşısının bulunmasında %99 etkili olmuştur ve bu sayede çiçek hastalığının-salgınının son bulmasında rolü son derece büyüktür. Aynı zamanda SARS virüsü salgını döneminde de aktif olarak alması gereken tüm önlemleri alması ile beraber milyonlarca insanın hayatının kurtarılmasında önemli bir rol oynadığı iddia edilmektedir.
Ancak 2019 Aralık ayında ortaya çıkan, Dünya halkları için son 100 yıl içerisinde görülen en büyük salgın olan COVID-19 (CORONA VİRÜSÜ) salgınında aktif olarak rol oynamaması ve geri planda kalmasından dolayı etkinliğini ilk kez yitirdiği tartışmalarına sebep olmaktadır.
DSÖ bu iddiaların hepsini birkaç kez reddetmiş, Örgüt yönetiminin tarafsız olduğunu açıklamıştı.
DSÖ’nün 2019 yılı genel öncelik raporuna göre, gelecekte başarmak istediği hedefler arasında şunlar yer almaktadır:
- 1 milyar veya daha fazla insanı sağlık sigortası çatısı altında yer almasını sağlamak;
- 1 milyar insanın salgın ve benzer çeşitli bulaşıcı hastalıklardan korunması için gerekli adımları atmak; ve
- 1 milyardan daha fazla insanın kanser ve çeşitli hastalıklardan korunmasını sağlamak ve daha iyi bir sağlık refahı yaratmak.
Bu hedeflerin ne kadar gerçek olabileceği ve ABD tarafından tüm fonların kesilmesi ve son dönemde Örgüt’e güvenin büyük oranda azalması ile birlikte bundan sonra diğer ülkelerde ne kadar başarılı olacağı konusunda bazı soru işaretleri meydana gelmiştir.
DSÖ Bütçesi Nasıl Oluşuyor?
DSÖ, BM üyesi ülkeler tarafından ödenen aidatların içerisinden belirli bir pay alıyor ve bu bütçenin %20’sini oluşturuyor. Bu kesintisiz bir bütçe oluyor ve geri kalan %80 ise vakıflar ve diğer devletler tarafından isteğe bağlı olarak ödenen fon ve bağışlardan oluşuyor. ABD bu konuda Örgüt’e en fazla fonu sağlayan ve 450 milyon dolardan daha fazla 12 aylık fonlar sağlayan ülke iken, artık 1. sırada ABD’nin yer almayacağı, isteğe bağlı olarak Örgüt’e ABD tarafından 1 dolar dahi aktarılmayacağı biliniyor.
DSÖ için kim ne kadar ödeme yapıyor?
DSÖ Corona Virüs Döneminde Neler Yaşadı?
Corona virüsü döneminde DSÖ birçok sorun yaşadı. Bazı ülkeler ve ajanslar, Örgüt’ün Pekin yönetimine yakınlığından dolayı Pekin rejimi ile işbirliği yaparak corona virüsü vakalarını gizlediğini, durumun ciddiyetini bildiği halde bu konuda dünyayı asla bilgilendirmediğini ve bu sebeple Çin’e olan yakınlığından dolayı tüm dünyayı tehlikeye attığı tartışmalarının ve iddialarının arasında kalmıştır.
2014 yılında ortaya çıkan EBOLA salgınının yine DSÖ tarafından 4-5 ay geç bildirildiği ve geç pandemi ilan edildiği açıklamaları olmuştur. Ancak bugün COVID-19 nedeniyle Örgüt, ABD ve diğer ülkeler tarafından düzenlemeye tabii tutulmak istenmekte olup, bu konuda düzenlemeler yapılmadığıından dolayı ABD ve diğer ülkeler Örgüt ile bağlarını yeniden gözden geçirmeye başlamıştır.
*Bu içerik Zovovo.com için özel olarak üretilmiştir. DSÖ verileri referans alınmıştır.