Bibliyografya Nedir, Ne İşe Yarar?

Yazın bilimi olarak da çeşitli kaynaklarda geçen bibliyografya ortak özelliği bulunan kitapların aynı yerde toplanmasıyla ortaya koyulan kaynaklardır. Bu ortak özellik bir konu, konum ve zaman olabilir. Tekstil mühendisliği üzerine yazılmış kitapları bir araya getirmiş, Türkiye’nin  cumhuriyet döneminde yazılmış romanları toplamış yada 19. yüzyıl Rus edebiyatındaki eserleri bir araya getirmiş yapıtlar bibliyografi olarak isimlendirilebilir. Bu türe dahil olan eserler katalog değildir zira kataloglar kitapların yeri hakkında da bilgi verir ve genelde kütüphanelerde kendilerine yer bulurlar. Bibliyografya türüne dahil olan eserlerin tam karşılığı kaynakçadır. Kurgu dışı pek çok eserin sonunda bir adet kaynakça yer alır. Bu kaynakçanın amacı kitabın yazım sürecinde faydalanılan yada kitapta alıntı yapılmış eserlerin bir listesini okurla paylaşmaktır. Telif hakları gereği bu durum günümüzde bir zorunluluk olarak kabul edilmektedir lakin kaynakçaların tarihi daha eskiye dayanmaktadır.

Kaynakça Ne İşe Yarar?

Kaynakça en temelde bir kılavuzdur ve araştırma yapan kişilere yol gösterir. Bilindiği üzere internet oldukça modern bir icattır. Günümüzde pek çok kişi saniyeler içerisinde çok sayıda yazılı kaynağa erişebilmektedir ancak geçmişteki durum günümüzdekinden farklıdır. Herhangi bir konu hakkında yazılı kaynaklara erişmek isteyen bir kişinin bir kütüphanedeki tüm kaynakları tek tek araştırması mümkün değildir. Bu nedenle kaynakçalar kaleme alınmıştır. Herhangi bir konu hakkında araştırma yapan biri bu kaynakçalara bakarak kendilerine kaynak kitaplar bulabilir. Katip Çelebi tarafından kaleme alınmış olan Keşfü’z Zunun içerisinde 15 bin kitap hakkında bilgi barındıran bir eserdir. Geçmiş yüzyıllarda kaynakçalar bir nevi arama motoru işlevi görmektedirler.

Aspirasyon nedir? Bilgilerini de inceleyebilirsiniz.

Bibliyografyanın Kökeni Nedir?

Bibliyografinin kökeni Antik Yunanistan’a dayanmaktadır. Yunancada biblion kitap, graphia ise yazmak anlamına gelir. Bu iki kelime bir araya gelince kitaplar hakkında yazmak manasına gelen bir kelime oluştururlar. Belli konular üzerindeki yayınların bir listesini oluşturmak veya yayınları bir ortak özellik kapsamında sınıflandırmak bu kitapların temel misyonu olarak kabul edilebilir. Bu sayede pek çok düşünür ve bilim insanı pek çok kaynağa daha hızlı bir biçimde erişmektedir. Sora sora kaynak aramaktansa çeşitli kaynakların tek yerde toplanması kişilere ciddi manada vakit kazandırmaktadır. Bu durum günümüzde hala geçerlidir.

Kaynakçaların Türleri Nelerdir?

Kaynakça çeşitleri aşağıdaki kriterler kapsamında oluşturulur:

• Mahiyetleri bakımından
• Zaman bakımından
• Düzenlenişleri bakımından
• Kapsam bakımından

Kehribaların faydaları hakkında bilgilere de bakabilirsiniz.

Mahiyetleri Bakımından Kaynakçalar Nelerdir?

Mahiyetleri bakımından bibliyografiler şu şekildedir:

• Basit kaynakçalar eserlerin yalnızca künyelerini kapsar.
• Tahlilli kaynakçalar eserlerin içerikleri hakkında bilgiler barındırır.
• Tenkidi kaynakçalar ise içindekiler bölümünü de içlerinde bulundururlar.

Bibliyografya İle İlgili Video Anlatım

Zaman Bakımından Kaynakçalar Nelerdir?

Zaman bakımından bibliyografyalar şu şekilde ikiye ayrılır:

• Tamamlanmış kaynakçalar iki tarih arasındaki eserleri kapsar.
• Periyodik kaynakçalar ise zaman kavramı gütmeden eserleri bir araya getirirler.

Düzenlenişleri Bakımından Kaynakçalar Nelerdir?

Düzenlenişleri bakımından bibliyografiler şöyle ayrılır:

• Alfabetik olan eser adlarına göre eserleri sıralarlar. Alfabenin başında olan harf kaynakçanın da başında yer almaktadır.
• Sistematik olanlar ise kitapların konu konu ayrılması şeklinde oluşturulurlar.
• Kronolojik kaynakçalar yayın tarihi esas alınarak oluşturulurlar.

Kapsam Bakımından Kaynakçalar Nelerdir?

Kapsam bakımından bibliyografiler şu şekildedir:

• Milli kaynakçalar sadece bir ülkeye, millete yada dile özgü eserleri içlerinde bulundururlar.
• Milletler arası kaynakçalar ise ülke, millet ve dil ayrımı yapmaksızın eserleri bir araya toplarlar.
• Genel kaynakçalar konu ayrımı yapmadan pek çok eseri bir araya getirirler.
• Özel kaynakçalar ise genelde bir kişiye yada yere özel olan kaynakları içerirler. Atatürk hakkındaki kitaplar yada Konya yöresi ile ilgili eserler bu türe örnek birer bibliyografi olarak kabul edilebilirler.

Kaynakçada Neler Bulunur?

Kaynakçada bulunması gerekenler şöyle sıralanabilir:

• Yazar adı
• Yayın tarihi
• Eser adı
• Basım kaydı
• Yayın yeri
• Yayın evi

Bu gerekliliklerin son üçü modern çağın getirdiği gereklilikler olarak kabul edilebilir. Eski kaynakçalarda yayın evi bilgisi aramak elbette abes olacaktır. Bazı kapsamlı kaynakçalar içindekiler bölümüne de yer verebilir. Bazı kaynakça yazarları eserler hakkında kısa notları da kaynakçalara eklerler. Bu bahsedilen durum başlı başına kaynakça olan eserler için geçerlidir. Kitap yada akademik çalışmaların sonunda yer alan kaynakçalar oldukça net kurallar çerçevesinde oluşturulurlar ve herhangi bir notu içlerinde barındırmazlar.

Monografi Nedir?

Monografi temelde bilimle alakalı olan; bir kişi, problem yada konuya odaklanan bilimsel metinlere verilen isimdir. Ünlü olan kişilerin yaşamlarına ve üretimlerine dair detaylı bilgi içeren bu metinler birer inceleme yazısı olarak değerlendirilir. Bu yazılar kişilerin özel hayatına dair de çeşitli detayları bünyesinde barındırmaktadır. Bu detayların okurlara yada monografiye bir katkıda bulunması yada bahsi geçen kişinin anlaşılmasında etkili olması gerekmektedir. Bibliyografiler kısmen de olsa monografilerle ortak özelliğe sahiptir. İkisi de tek bir kişiye ve konuya odaklanabilir. Monografiler başlı başına metinken kaynakçalar ise bir liste olarak kabul edilebilir.

Ergonomi nedir? Hakkında detaylar için yazımızı inceleyebilirsiniz.

Tezkire Nedir?

Tezkire bir çeşit şiir antolojisidir. Tek bir şairin şiirlerini içeren bu antoloji aynı zamanda bu kişinin hayatını da içinde barındırır. Bu antolojinin temel amacı şairin okurlar tarafından daha iyi anlaşılmasını sağlamaktır. Şairin hayatı ile şiirler arasındaki ortak noktalar ve göndermeler tespit edilerek şiirler irdelenir. Bu sayede şair daha sağlıklı bir biçimde topluma kazandırılmış olur. Tezkireler, monografiler ve kaynakçaların her biri esasında derleme olduğu için birbiriyle sık sık anılan türlerdir. Bu türler arasındaki temel farkları bilmek pek çok kişi için epey faydalı olacaktır.

Bilimsel Metinlerde Kaynakçalar Nasıl Yapılır?

Bilimsel makalenin kaynakçasında yer alan detaylar şu şekildedir:

• Kitabın adı
• Yazarın adı
• Konusu
• Bölümleri
• Cilt sayısı
• Baskı ayısı
• Baskı yeri
• Baskı yılı
• Sayfa sayısı
• Eserin boyutları
• Eser fiyatı
• Eserin resimli olup olmadığı
• Kapak kompozisyonu
• Dizgi
• Kağıt nitelikleri

Günümüzde pek çok kişi eserin boyutları ve sonrasında adı geçen kriterleri kaynakçalara eklememektedir. Söz konusu kaynak, bir kitap olduğu vakit üstteki kriterler geçerlidir. Bir makale mevzu bahis ise kriterler şu şekildedir:

• Yazarın soyadı
• Yazarın adı
• Eserin adı
• Eserin yer aldığı kaynak
• Kaynağın basım yeri
• Kaynağın basım yılı
• Eserin yer aldığı sayfalar

Bibliyografya Ve Kaynakça Arasındaki Fark Nedir?

Bibliyografya ve kaynakça birbiri yerine kullanılan kelimelerdir ve aralarında bir fark yoktur. Kelimelerden biri Yunancadan gelerek Türkçeleşmişken, diğeri doğrudan doğruya Türkçe bir kelimedir. Söz konusu bibliyografya olduğuna çeşitli terimler kişilerin karşısına çıkar. Bu terimleri tanımak kişileri hata yapmaktan alıkoyabilir. Bu konu kapsamında en sık kullanılan terimler ve manaları şu şekildedir:

Kaynak: Bir inceleme yada araştırma sırasında faydalanılan belgeye verilen isimdir. Bazı yerlerde mehaz olarak da anılabilir.

Kaynakça: Bir konu, mekan yada zaman dilimini kapsayan yayınların tamamını yada bir kısmını kapsayan eserlere kaynakça denir.

Bibliyografya: Kaynakçanın eş anlamlısıdır. Bazı kaynaklarda bibliyografi olarak da anılabilir.

Bibliyografik: Kaynakça ile alakalı, kaynakçasal olarak anlamlandırılır.

Birbiriyle ilintili olan bu kavramlar kendi arasında oldukça basit ayrımlara sahiptir. Sadece tek bir okuma ile bu farklılıklara vakıf olmak mümkündür. Günümüzde tüm bilimsel metinlerin sonunda bir kaynakça bulunması zorunludur.

Etik nedir? Bilgilerini içeriğimizden öğrenebilirsiniz.